Reiß ve Vermeer'in 'Genel Bir Çeviri Kuramının Temeli'- Çeviribilimde 'Yapısalcı' Eğilime Karşı 'Bütünleyici' Bir Çözüm Mü?Emra BÜYÜKNİSAN
ÖZET – Çeviriyi araştırma alanında, çeviriyi bilimsel düzeyde anlama ve açıklamaya yönelik özellikle yaklaşık 1950'li yıllardan günümüze kadar çok sayıda yaklaşım geliştirilmiştir. Alana bakıldığında bu yaklaşımların ağırlıklı olarak karşılaştırmalı dilbilim, metin dilbilim, edimbilim, iletişimbilim gibi çeşitli alanların verilerine dayandırılarak oluşturulduğu anlaşılmaktadır. Bu çok boyutluluk çeviri alanında, araştırma nesnesinin ortak kabul görecek biçimde tanımlanamaması, kavram örgüsünde dizgesizlik, yaklaşımlar arasında bağlantısızlık, çeviri olgusunun bütünsel bir biçimde tanımlanamaması, alanda genel bir dizgesizlik gibi bazı sıkıntıları da beraberinde getirmektedir. Bu süreç içerisinde özellikle 80'li-90'lı yıllarda, o tarihe kadar geliştirilmiş yaklaşımlardaki yapısalcı tutum, çeviriyi anlamak ve tanımlamak açısından yetersiz kaldığı nedeniyle eleştirilip çeviride işlev odaklı yaklaşımlara daha ağırlıklı olarak yer verilmeye başlanmıştır. Reiβ ve Vermeer, "Genel bir Çeviri Kuramının Temeli' başlıklı yaklaşımlarıyla bu bakış açısının öncülerinden sayılmaktadırlar. Bu araştırma, Katharina Reiß ve Hans J. Vermeer'in, işlev odaklı "Genel Bir Çeviri Kuramının Temeli" yaklaşımlarının, saltçı ve tek yönlü yapısalcı yaklaşımların alanda neden olduğu sıkıntılı duruma ne denli yeni açılımlar sağlayabildiğini somutlaştırmayı amaçlamaktadır. Araştırmanın sonucunda, Reiß ve Vermeer'in "Genel Bir Çeviri Kuramının Temeli" yaklaşımlarının çeviriyi araştırma alanına yeni açılımlar sağlayabilme açısından sınırlı kaldığı ve 'genel' nitelikli bir çeviri yaklaşımı olma beklentisini karşılamadığı bulgulanmıştır. Anahtar Kelimeler: çeviri, çeviribilim, çeviri kuramı, Reiß, Vermeer, yaklaşım, temel
ZUSAMMENFASSUNG – Insbesondere seit den fünfziger Jahren sind in der Übersetzungswissenschaft zahlreiche Ansätze zum Verstehen und zur Definition der Übersetzung entwickelt worden. Mit einem allgemeinen Blick auf die Übersetzungswissenschaft lässt sich mit Leichtigkeit feststellen, dass diese Ansätze vorwiegend auf Ansätzen verschiedener Disziplinen wie Linguistik, Kontrastive Linguistik, Textlinguistik, Pragmatik, Kommunikationswissenschaft u.ä. aufgebaut sind. Diese Vielschichtigkeit in der Übersetzungswissenschaft hat verschiedene Probleme zur Folge. In diesem Zusammenhang ist es in der Disziplin z.B. noch nicht gelungen, den Forschungsgegenstand der Übersetzungswissenschaft allgemeingültig zu definieren. Es besteht eine Beziehungslosigkeit zwischen den zahlreich nebeneinander gehäuften Ansätzen. Es handelt sich um eine unsystematische Terminologie und es existiert auβerdem bislang noch keine umfassende Definition zur Übersetzung. Im Entwicklungsprozess der Übersetzungswissenschaft wurde insbesondere in den 80er und 90er Jahren die strukturalistische Tendenz der bislang entwickelten Ansätze kritisiert und demzufolge entstand eine neue Interessenverlagerung zugunsten funktionsorientierter Ansätze. Katharina Reiß und Hans J. Vermeer gehören mit dem Ansatz ‚Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie' zu den Wegbereitern dieser neuen Perspektive. Diese Studie zielt darauf, zu konkretisieren, inwiefern der funktionsorientierte Ansatz ‚Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie' von Katharina Reiß und Hans J. Vermeer eine neue Alternative zu einseitig strukturalistischen Ansätzen bildet. Der Befund der Studie besteht darin, dass die ‚Grundlegung einer allgemeinen Translationstheorie' einen nur begrenzten Beitrag zur Entwicklung der Übersetzungswissenschaft zu einer eigenständigen Disziplin leistet und keine allgemeinen Aussagen zur Übersetzung bietet. Übersetzung, Translation, Übersetzungstheorie, Translationstheorie, Reiß, Vermeer, Grundlegung, allgemein
